Μουσείο, Βυζαντινό Πάφου (Κύπρου)

Ιδρύθηκε το 1983 και φιλοξενείται από το 1989 στην ανατολική πτέρυγα της Αρχιεπισκοπής (οδός Αγίου Θεοδώρου). Μετά το Βυζαντινό Μουσείο της Λευκωσίας είναι το δεύτερο σπουδαιότερο στο είδος του μουσείο της Κύπρου. Η μεγάλη αίθουσα αριστερά της εισόδου είναι αφιερωμένη στην αγιογραφία και χωρίζεται με διαχωριστικούς τοίχους σε τέσσερα τμήματα. Το πρώτο τμήμα περιλαμβάνει εικόνες από το 12ο έως το 16ο αι. Από τις δύο εικόνες που βρίσκονται στη μέση και είναι αγιογραφημένες και από τις δυο πλευρές, η πρώτη προέρχεται από την εκκλησία της Παναγίας Θεοσκέπαστης στη Νέα Πάφο (1200 περίπου), ενώ η δεύτερη από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Πεντάλια και στη μία πλευρά φέρει παράσταση της Παναγίας και στην άλλη του Προφήτη Ηλία (14ος αι.). Στο χώρο μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου τμήματος της αίθουσας μπορείτε να δείτε το πολυτιμότερο έκθεμα της συλλογής, την παλαιότερη πλήρως διατηρημένη εικόνα της Κύπρου, η οποία προέρχεται από τη Φιλούσα και είναι επίσης αγιογραφημένη και από τις δύο πλευρές. Χρονολογείται στον 7ο-8ο αι. και φέρει παράσταση της Αγίας Μαρίνας με σηκωμένα τα χέρια, σε στάση προσευχής. Σε μια ταινία αριστερά του κεντρικού θέματος της εικόνας έχουν ζωγραφιστεί σκηνές από το μαρτύριό της. Η πίσω πλευρά έχει αγιογραφηθεί το 13ο αι., με παράσταση του Αγίου Γεωργίου. Στο δεύτερο τμήμα εκτίθενται εικόνες από το 16ο αι., ανάμεσα στις οποίες δύο εικόνες του Αγίου Μάμα, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Αχέλεια η μία και από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Φιλούσα (1526) η δεύτερη, οι οποίες στα άκρα φέρουν σκηνές από τη ζωή του αγίου. Στο τρίτο τμήμα, εκτός από τις άλλες εικόνες του 15ου-17ου αι., εκτίθεται μία μεγάλη εικόνα με τον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή, του 15ου αι., η οποία προέρχεται από τον κοιμητηριακό ναό του Αγίου Επιφανείου. Μεταξύ τρίτου και τέταρτου τμήματος υπάρχει ένα βημόθυρο του 18ου αι., το οποίο προέρχεται από την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Αρμίνου. Σ’ αυτό παριστάνονται στο επάνω μέρος ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και στο κάτω οι τρεις Ιεράρχες και ο Άγιος Ιωάννης ο Φοινικοέργης. Στο τέταρτο τμήμα μπορείτε να δείτε, μεταξύ άλλων, μια στενή ψηλή εικόνα του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, από το έτος 1768, μια σπάνια παράσταση της Παναγίας Βρεφοκρατούσας καθώς προσφέρει στον Ιησού το γυμνό αριστερό στήθος της, και μία μεγάλη, στρογγυλεμένη στο επάνω μέρος της εικόνα του Αγίου Γεωργίου, από την εκκλησία του Αγίου Κενδέα στην Πάνω Πάφο (Κτήμα), η οποία στα περιθώρια αριστερά και δεξιά φέρει σκηνές από τη ζωή του αγίου. Στον πρώτο χώρο της αίθουσας δεξιά της εισόδου έχουν τοποθετηθεί χρυσοκέντητα άμφια ιερέων και μέρη από άμφια επισκόπων, από το 18ο και 19ο αι., όπως φαιλόνια, επιγονάτια, επιμανίκια, επιτραχήλια και ωμοφόρια. Στην προθήκη αριστερά υπάρχουν τέσσερις μίτρες του 18ου αι., ενώ στις δύο προθήκες στην πίσω δεξιά γωνία του χώρου εκτίθενται σταυροί, επιστήθιοι σταυροί και λειτουργικά σκεύη, ανάμεσα στα οποία ένα αργυρό δισκάριο από το έτος 1796. Στους τοίχους του διαδρόμου προς τον επόμενο χώρο έχουν τοποθετηθεί τμήματα τοιχογραφιών από τις κατεστραμμένες εκκλησίες του Αγίου Θεοδώρου στη Χούλου (γύρω στα 1100). Στην αψίδα παριστάνονται ο Άγιος Βαρνάβας, ο Ιωάννης Χρυσόστομος και ο Άγιος Βασίλειος. Ο τελευταίος μεγάλος χώρος της αίθουσας είναι γεμάτος από πολλές εικόνες, που χρονολογούνται από το 16ο έως το 19ο αι. Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι μια εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας με γυμνό το αριστερό στήθος, η οποία περιβάλλεται με σκηνές από τη ζωή των παιδικών της χρόνων και τη ζωή των γονιών της, Άννας και Ιωακείμ, και προέρχεται από το Γαλαταριά (16ος αι.). Στο κέντρο εκτίθεται ένα μεγάλο φιρμάνι του έτους 1853, στο οποίο διασφαλίζονται τα δικαιώματα του τότε επισκόπου της Πάφου Λαυρεντίου. Ένα άλλο φιρμάνι του ίδιου έτους, που υπάρχει κοντά στο πρώτο, απευθύνεται στην τουρκική διοίκηση της Πάφου και επιβεβαιώνει την αναγνώριση του επισκόπου. Δίπλα σε έναν πλούσια κεντημένο επιτάφιο έχει στηθεί ένα προσκυνητάρι του 19ου αι., από την εκκλησία του Αγίου Κενδέα στην Πάνω Πάφο (Κτήμα), το οποίο μπροστά και στα πλάγια είναι αγιογραφημένο με παραστάσεις του Παντοκράτορα, του Αγίου Σπυρίδωνα και του Προφήτη Ηλία. Στο βάθος της αίθουσας βρίσκεται το τέμπλο (χωρίς εικόνες) από την εκκλησία της Γέννησης της Θεοτόκου στα Θέλετρα, του 17ου αι. Σε μια προθήκη εκτίθενται χειρόγραφα από το 15ο-19ο αι., ανάμεσα στα οποία ένα ευαγγέλιο του 1472, και στο αριστερό μέρος της προθήκης η μεγάλη αργυρή και μερικώς επιχρυσωμένη ποιμαντορική ράβδος του επισκόπου Μελετίου της Εφέσου του 1764, καθώς και μία στολισμένη με μάργαρο και ελεφαντοστό ξύλινη ποιμαντορική ράβδος του επισκόπου της Πάφου του 18ου αι. Η μορφή της Παναγίας, από αμφιπρόσωπη εικόνα του τέλους του 12ου αι. (Βυζαντινό Μουσείο Πάφου). Εξωτερική άποψη του Βυζαντινού Μουσείου Πάφου, στην Κύπρο. Η εικόνα της αγίας Μαρίνας, του 7ου-8ου αι. (Βυζαντινό Μουσείο Πάφου). Βημόθυρο του 16ου αι. (Βυζαντινό Μουσείο Πάφου). Εικόνα του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, του 16ου αι. (Βυζαντινό Μουσείο Πάφου). Χειρόγραφο «Ευαγγέλιο» του 1462 (Βυζαντινό Μουσείο Πάφου).